Hoe fotografeer je het noorderlicht?
Het staat bij veel mensen op het wensenlijstje: het noorderlicht zien. En bij fotografie liefhebbers komt hier vaak nog een tweede wens bij, namelijk het noorderlicht ook vastleggen op beeld. In dit artikel vertel ik je alles over het fotograferen van dit natuurlijke verschijnsel, hoe je je camera het beste instelt en waar je op moet letten als het gaat om de voorspellingen.
Hoe ontstaat het noorderlicht?
Als het noorderlicht alias Aurora Borealis verschijnt zien we het gevolg van hoogenergetische deeltjes die vanaf de zon op het magnetische veld van de aarde stuiten. Doordat de deeltjes in aanraking komen met zuurstof- en stikstofdeeltjes ontstaan er kleine uitbarstingen van licht. En dat is precies wat wij kunnen waarnemen. De hoogenergetische deeltjes komen mee met een “zonnewind”. De zonnewind kan in snelheid en densiteit variëren, wat weer invloed heeft op de vorm en de kleur. Een zonnewind is weer afhankelijk van zonnevlek erupties en coronale gaten. En ook nog eens van bepaalde cyclussen. Behoorlijk ingewikkeld allemaal! Wil je er het fijne van weten dan vind je hier meer informatie over het noorderlicht.
Zo zit het met de KP index
Dan lezen we ook nog eens over de KP index met bijbehorende KP waardes. Hoe zit dat nu precies? De KP index laat ons zien wat de maximale gemeten geomagnetische activiteit is en geeft een voorspelling van de komende 3 uur. Soms zie je weken voor je bezoek een bepaalde voorspelling staan die continue gelijk blijft en op de dag zelf verandert het ineens drastisch. Dit heeft weer te maken met de cyclus van de zon, die ervoor zorgt dat je elke 28 dagen een piek hebt wat betreft activiteit. Op de dag zelf kan het echter zo maar zijn dat de “wind speed” en “density” veranderen waardoor de 3-uurs voorspelling iets heel anders zegt.
Hieronder zie je lijnen over de kaart van Europa die aangeven waar je noorderlicht kunt waarnemen en bij welke KP waardes. In een groot deel van IJsland bijvoorbeeld kun je het noorderlicht waarnemen bij een KP waarde tussen de 2 en 3. Zit je in het noorden van de Westfjorden dan kun je noorderlicht met een KP index van 1 of 2 ook waarnemen. Op de Noordkaap is het noorderlicht al te zien bij KP 1 of minder.
Wanneer is het noorderlicht te zien?
De activiteit die noorderlicht veroorzaakt is er altijd, ook overdag. Maar doordat we het licht alleen kunnen waarnemen als het donker is worden de maanden september tot maart aangegeven als de beste maanden. De dagen worden dan korter waardoor we meer kans hebben om het noorderlicht te zien. De wintermaanden december, januari en februari bieden de meeste kans doordat het dan in noordelijk gelegen landen maar een paar uur per dag licht is. Veel donkere uren dus met kans op Aurora!
Naar welke kant kijken voor het noorderlicht?
Het noorderlicht laat zich meestal in een boog zien van west naar oost. Afhankelijk van de breedtegraad zie je het noorderlicht lager aan de horizon of hoger aan de hemel. Bij KP 7 bijvoorbeeld zou je het noorderlicht kunnen waarnemen op de waddeneilanden, maar dan helemaal aan de horizon. Hoe noordelijker je gaat, hoe beter je het ziet bij lagere KP index en hoe hoger het aan de hemel verschijnt. Kijk altijd in noordelijke richting, dan zie je het vanzelf ergens verschijnen.
Bij welke KP waarde kun je het noorderlicht zien met blote oog?
Iets wat veel mensen niet lijken te weten is dat het noorderlicht vaak niet of niet goed met het blote oog te zien is. Ze denken dat het er niet is, maar geregeld is het zo dat ze het eenvoudig weg niet herkennen. Met een vrij lage KP index (KP 2 of KP 3) lijkt het noorderlicht namelijk meer op een wolk. Als je langer naar deze “wolk” kijkt zie je dat hij vreemde vormen aanneemt, iets wat echte wolken niet doen. En door een lage KP index zien we de kleur niet. Een foto maken met je camera kan uitsluitsel geven; is dit nou het noorderlicht of niet? Vooral wanneer het half bewolkt is kan het nog wel eens lastig zijn om het noorderlicht met lage KP index te onderscheiden van wolken. Een heldere lucht maakt het een stuk makkelijker.
Tips voor het fotograferen van het noorderlicht in IJsland
Ik ben ervan overtuigd dat veel mensen teleurgesteld terugkeren van een reis omdat ze denken het noorderlicht niet gezien te hebben terwijl het er wel was. Ze hebben het alleen niet als zodanig herkend. Als je het eenmaal een paar keer gezien hebt met lage KP waarde dan ga je het sneller herkennen. Lekker met de camera op pad en naar de lucht blijven kijken dus. Grote kans dat je bij helder weer niet teleurgesteld wordt. Om je te helpen hieronder een aantal tips voor het fotograferen van Aurora Borealis, alias het noorderlicht.
Camera instellingen voor noorderlicht fotograferen
Er zijn een aantal dingen die belangrijk zijn voor het fotograferen van het noorderlicht, in alle gevallen. Daarnaast kun je met veel instellingen variëren. Zorg dat je in ieder geval onderstaande lijstje kunt afvinken:
- Gebruik een stevig statief
- Gebruik een draadontspanner of self timer
- Verwijder UV filters
- Schakel beeldstabilisatie uit
- Schakel autofocus uit
- Zet de camera in stand M
- Gebruik live view voor het scherpstellen
- Fotografeer in RAW
- Gebruik geen automatische witbalans
Bovenstaande tips gelden eigenlijk in alle gevallen. Daarnaast kun je met veel instellingen variëren. De een wil namelijk sterren op de foto’s zien (lange sluitertijd), de ander juist niet (kortere sluitertijd). Als het niet waait gebruik ik zelf vaak sluitertijden rond de 30 seconden, omdat ik graag sterren op mijn foto’s terug zie. Om wat meer scherpte diepte te krijgen fotografeer ik vaak met een iets kleiner diafragma, waardoor de sluitertijd ook langer moet. De iso stel ik ook behoorlijk hoog in. Camera’s van tegenwoordig kunnen dit prima handelen en ik vind zelf wat ruis niet zo erg. Bovendien kun je ruis verminderen in programma’s als Lightroom wanneer je in RAW fotografeert.
Scherpstellen in het donker
Het scherpstellen in het donker blijf ik wel echt een dingetje vinden. Fotografeer ik het noorderlicht boven een stad of zie ik andere lichtjes in de verte dan lukt scherpstellen via de live view functie heel goed. Bij het scherp krijgen van een berg vind ik dat nog steeds moeilijk, ik krijg het dan niet goed scherp. Wil je alleen het noorderlicht fotograferen, zonder andere objecten op de voorgrond? Dan kun je de camera instellen op oneindig scherp door je ring naar het “acht-tekentje” op je lens te draaien. Test even of de foto’s goed scherp worden en draai hem anders net even voor of net even na dit tekentje. Niet alle lenzen hebben dit teken. Als je een lens hebt zonder dit teken dan is je beste keuze de live view functie.
Welk diafragma kies je voor het fotograferen van het noorderlicht?
Welk diafragma je kunt gebruiken ligt ook een beetje aan de lens die je hebt. Heb je een lichtsterke lens dan kun je volledige opening gebruiken (dus bij een f/2.8 lens gebruik je f/2.8). Dit zijn echter dure lenzen en niet iedereen heeft zo’n lens in het bezit. Veel lenzen hebben een maximale diafragma opening van f/4.5 en bij een zoomlens verschuift de maximale opening al snel naar f/5.6. Op zich geen probleem. Je werkt toch op een statief dus je kunt je sluitertijd hierop aanpassen. Wordt de lensopening kleiner, dan wordt het getal groter en valt er minder licht naar binnen. Het gevolg is dan dat je sluiter langer open moet staan óf dat je de iso moet opschroeven. Of van allebei een beetje. Het is altijd een beetje spelen hiermee. Zorg in ieder geval dat je een goede groothoek hebt. Voor een camera met crop factor is een 10-18mm bijvoorbeeld perfect. Zelfs met de 1.6 crop factor heb je dan nog steeds een mooie groothoek (10mm x 1.6 = 16mm).
Kijk niet teveel naar Aurora voorspellingen
Blijf vooral ook niet te veel kijken naar Aurora voorspellingen. Wij maakten tijdens ons laatste verblijf bijna die fout. De voorspellingen waren zó slecht, zo’n lage index had ik nog niet eerder gezien. Het varieerde van KP 0,65 tot KP 1 en dat terwijl het compleet helder was. We volgden ons gevoel en bleven de heldere lucht in de gaten houden. Al heel snel zagen we het, langs de kant van de weg. Met volle maan nog wel! Het feit dat we het met zo’n lage KP index al zagen gaf ons enorm goede hoop voor later op de avond. De hele avond hebben we kunnen genieten van een lichtshow terwijl de KP index op KP 1 bleef staan.
De maan heeft niet zo veel slechte invloed op het zien van het noorderlicht als je misschien denkt
Vaak wordt gezegd dat het noorderlicht slechter te zien is bij volle maan. Dat heeft meer met onze eigen ogen te maken, omdat we na het zien van de maan weer even tijd nodig hebben om iets te zien in het donker. Tijdens mijn verblijf op Snaefellsnes was het volle maan en eigenlijk kan dit juist zorgen voor mooie effecten. Zo kan de maan een berg op de foto mooi verlichten (zie foto helemaal bovenin dit artikel). Of het kan net even zorgen voor wat andere kleuren in je foto (zie foto hierboven).
Omgevingslicht kan juist heel leuk uitpakken bij het noorderlicht
Hetzelfde geldt voor omgevingslicht. Het klopt dat onze ogen het beter waarnemen als het helemaal donker is, maar Auroa Borealis fotograferen boven een stad bijvoorbeeld kan prima. Op de foto hieronder was behoorlijk veel omgevingslicht. Toch kon ik het noorderlicht goed waarnemen en zelfs fotograferen vanuit mijn accommodatie. Wat wél belangrijk is in zo’n situatie is dat de plek waar je zelf bent donker is. In mijn geval de kamer in mijn accommodatie.
Zoek vooraf een mooie plek en maak veel foto’s
Bij een hoge KP index kan het gaaf zijn om bij een hoge waterval te fotograferen. Het noorderlicht verschijnt dan hoog aan de hemel en komt ruimschoots boven bergen uit. Bij een lagere KP index kun je echter beter vlak land opzoeken waar je tot aan de horizon kunt kijken. Ik maakte deze fout tijdens mijn eerste reis naar IJsland. Skogafoss leek me een prachtige plek om te fotograferen maar het noorderlicht was laag aan de horizon te zien en kwam nauwelijks boven de bergen uit. De volgende dag besloot ik een plek op te zoeken waar ik de horizon kon zien en dat pakte veel beter uit.
Zorg voor meer op de foto dan alleen het noorderlicht
Foto’s van het noorderlicht alleen kunnen heel mooi zijn maar vaak is het ook fijn om referentie te hebben. Op een foto met het noorderlicht alleen kun je namelijk niet zien wat de omvang van het licht was. Een berg of een meer doet het altijd goed op de voorgrond.
Voorbij rijdende auto’s op je noorderlicht foto’s
Het kan ook gaaf zijn als er net een auto door je beeld rijdt, waardoor je een rode streep op je foto cadeau krijgt. Je bent er misschien niet altijd blij mee, vooral niet als het uiteindelijk maar een klein streepje is. Maar soms pakt het best leuk uit.
Voorgrond verlichten op een foto met noorderlicht
Onderstaande foto is op dezelfde plek gemaakt als bovenstaande foto, alleen branden op de foto hieronder de achterlichten van de auto. Het kan soms leuk zijn om de voorgrond te verlichten. Dit kun je doen met de koplampen van de auto of bijvoorbeeld met een zaklamp. Doe dit maar kort, anders raakt je beeld overbelicht. Doe het ook alleen maar wanneer je geen andere fotograferende mensen in de buurt hebt. Het is echt vervelend als iemand anders allerlei trucjes uit gaat halen terwijl jij dat licht helemaal niet wilt. Hieronder een voorbeeld met een foto waarbij de voorgrond niet verlicht is. Op de tweede foto zie je dat de achterlichten van de auto de voorgrond iets verlichten.
Speel met je witbalans, tijdens het fotograferen of bij de nabewerking
Zoals hierboven in het rijtje al staat aangegeven kun je het beste wegblijven bij automatische witbalans. Als de kleuren op je foto tijdens de opname veranderen kan je witbalans namelijk van slag raken en worden de foto’s heel geel. Dit kun je in het geval van RAW foto’s later corrigeren maar mocht je er tijdens het fotograferen aan denken is de instelling snel gewijzigd. Hoe de kleuren uiteindelijk worden is een kwestie van persoonlijke smaak. Hou je van warme foto’s of juist van koele? Het ligt ook erg aan de voorgrond van de foto. Heb je die belicht met extra licht of is het helemaal donker? Zoveel keuze!
Ik was tijdens het fotograferen dus wél vergeten de automatische witbalans uit te zetten. Vervolgens kwam er ook nog eens een auto langs rijden die behoorlijk lang mijn voorgrond verlichtte. Toch vind ik dat het leuk heeft uitgepakt. De koele kleur van de lucht kan ik hier wel waarderen, evenals de lichte voorgrond en de diepte die hierdoor ontstaat.
Noorderlicht fotograferen met je iPhone
Het noorderlicht fotograferen met je iPhone kan, maar het levert niet zo’n goed resultaat op als met een spiegelreflex camera. Er zijn diverse app’s te downloaden waarmee je met lange sluitertijd kunt fotograferen. Zo gebruikte ik de app Slow Shutter voor de iPhone, maar eigenlijk meer om te controleren of ik echt met het noorderlicht te maken had. De app Northern Lights Photo Taker en LongExpo schijnen ook goed te zijn. Zodra ik zeker wist dat het echt noorderlicht was en niet zo maar een wolk maakte ik mijn spiegelreflex in orde. Wanneer je toch gaat fotograferen met je iPhone zijn er een aantal tips die je kunnen helpen bij het vastleggen van het noorderlicht:
- Zet je iPhone op een statief
- Maak gebruik van een self timer
- Gebruik je Apple Watch in combinatie met Slow Shutter app
- Gebruik je oortjes (met volumeknop kun je een foto maken)
- Gebruik achteraf een post production app (bijvoorbeeld Snapseed)
Ook met bovenstaande tips blijft het lastig om het noorderlicht mooi vast te leggen met een telefoon. Maar ja, als je niets anders bij je hebt is het zeker de moeite waard om het te proberen natuurlijk!
Aanvullende tips voor het fotograferen van het noorderlicht
Waarschijnlijk overbodig om te benoemen maar echt, zorg dat je warme kleding aan hebt. Thermokleding onder je normale kleding is echt geen overbodige luxe wanneer je een tijd lang in de kou (en vaak wind) staat. Zeker in wintermaanden zou ik echt een skibroek over je thermobroek aantrekken! Er zijn speciale handschoenen te koop die je aan kunt houden tijdens het fotograferen. Wanneer je camera goed is ingesteld kun je ook zo nu en dan even in de auto gaan zitten om op te warmen en via een camera app je camera bedienen.
Ik weet zeker dat je met bovenstaande tips een heel eind komt. Vergeet vooral niet om zelf ook veel omhoog te kijken en niet alleen maar met de camera bezig te zijn. Het is naar mijn mening namelijk veel belangrijker dat je dit bijzondere fenomeen een keer gezien hebt dan dat het goed op de foto staat!
